Cần xây dựng chiến lược phòng chống xói lở bờ biển Việt Nam

       Việt Nam đang phải đối mặt với hiện tượng xói lở bờ biển diễn ra ngày càng phức tạp và nghiêm trọng trên toàn dải ven biển. Thậm chí, nhiều tỉnh còn đứng trước nguy cơ bị nước biển xâm thực nặng.

Đó là một trong những nội dung quan trong được đề cập tới tại Hội thảo tham vấn báo cáo quốc gia về “Đánh giá xói lở bờ biển Việt Nam” do Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam (Bộ Tài nguyên và Môi trường) và Tổ chức điều phối biển Đông Á (COBSEA) tổ chức ngày 17/7, tại Hà Nội.

Tình trạng xói lở bờ biển tại nhiều nơi đang diễn ra ngày càng nghiêm trọng (ảnh minh họa). Nguồn: ktdt.com.vn

Việc xây dựng các công trình sát biển đã tác động mạnh đến bờ biển

Theo Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam, hiện trạng xói lở đang diễn ra nghiêm trọng với quy mô, cường độ ngày càng tăng.

Tại miền Bắc, khu vực Cát Hải (Hải Phòng), Hải Hậu (Nam Định) là nơi ảnh hưởng nhiều nhất của sự xói lở bờ biển.

Đáng lo ngại là khu vực miền Trung (từ Thanh Hóa đến Bình Thuận), quá trình xói lở bờ biển cũng đang diễn ra tại hầu hết các kiểu cấu tạo bờ như: Sỏi, cát, bùn sét, bùn, cát… nghiêm trọng nhất là bờ cát (chiếm 94% tổng số đoạn bờ bị xói lở). Tại các khu vực này đã có 121 đoạn bờ biển có công trình chỉnh trị (đê, kè, trồng cây, bồi bằng vật liệu mảnh vụn san hô, trai, ốc) nhưng vẫn đang bị xói lở. Cụ thể, tại Thanh Hóa hiện có 18,1 km bờ biển bị xói lở trung bình 15-30m/năm; Nghệ An 45km; Hà Tĩnh 60km; Quảng Bình 50km; Quảng Trị 34km; Thừa Thiên-Huế 30km; Đà Nẵng 16km; Quảng Ngãi 60km; Phú Yên 25km; Ninh Thuận 10km.

Cùng với đó, khu vực miền Nam (từ Bà Rịa-Vũng Tàu đến Kiên Giang), trong vòng 25 năm trở lại đây, hiện tượng này cũng xảy ra trên nhiều đoạn bờ, với tính chất và cường độ khác nhau, trong đó diễn ra mạnh nhất là ở Cần Giờ (TP. Hồ Chí Minh), Đông Hải (Trà Vinh) và một số huyện của tỉnh Cà Mau.

Đáng chú ý, Đồng bằng sông Cửu Long trước đây chỉ có bồi tụ nay cũng bị xói lở, xâm lấn. Cụ thể, bờ biển thuộc huyện Bình Đại và Ba Tri (Bến Tre), mỗi năm biển tiến vào đất liền 20 mét, đoạn từ Đầm Dơi đến Rạch Gốc của tỉnh Cà Mau, dài 40 km, những năm qua biển lấn vào 1,4km.

Theo TS Lê Văn Công, Phó Giám đốc Trung tâm Hải Văn: Tình trạng xói lở bờ biển Việt Nam ngày càng diễn ra phức tạp, nghiêm trọng trên toàn dải ven biển, cả ở cấp quốc gia và địa phương. Xói lở bờ biển tại nhiều nơi cho thấy từ năm 1950 đến năm 2003 tăng dần và tăng rất nhanh, đặc biệt từ những thập kỷ 70 đến nay. Nguyên nhân của tình trạng này là do tổng hòa các yếu tố tác động gồm biến đổi khí hậu, nước biển dâng, bão tố và hoạt động khai thác tài nguyên qua mức vùng ven biển cửa sông, xây dựng các hồ điều tiết nước trên các lưu vực sông…

Theo PGS,TS Vũ Thanh Ca, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Biển và Hải đảo, có nhiều nguyên nhân khiến xói lở bờ biển tại nhiều nơi diễn ra ngày càng nghiêm trọng. Tuy nhiên, nguyên nhân chủ yếu là việc xây dựng các công trình sát biển, đặc biệt là hệ thống các khu nghỉ dưỡng ven biển cũng tác động mạnh đến xói lở. Ngoài ra, chính hệ thống đập thủy điện trên các dòng sông dẫn đến sự thiếu hụt bùn cát ở khu vực hạ lưu là nguyên nhân quan trọng nhất của xói lở bờ biển.

Các chuyên gia về môi trường cũng cho rằng, nguyên nhân của tình trạng xói lở bờ biển là do sự gia tăng của bão. Bên cạnh đó còn có nguyên nhân do khai thác tài nguyên quá mức vùng ven biển, cửa sông, như khai thác cát, chặt phá rừng ngập mặn, xây hồ điều tiết nước trên các lưu vực sông… Cùng với đó là nhận thức của cộng đồng về công tác phòng chống giảm nhẹ thiên tai đang còn hạn chế, sự hiểu biết và thực thi pháp luật chưa cao, nguồn lực về tài chính của cộng đồng không đủ để thực hiện theo các quy chuẩn về xây dựng, phòng tránh thiên tai, nên nhiều đoạn bờ ven biển vẫn bị xói lở nghiêm trọng.

Xây dựng chiến lược phòng chống xói lở bờ biển cửa sông

Việt Nam là quốc gia biển, thường xuyên bị ảnh hưởng nặng nề do các thiên tai như bão, ngập lụt, xói lở bờ biển… Hiện trạng xói lở bờ biển Việt Nam đang ngày càng diễn ra phức tạp, nghiêm trọng trên toàn dải ven biển. Nhằm chống xói lở bờ biển, tại Hội thảo các chuyên gia đã đưa ra nhiều giải pháp như nâng cao nhận thức cộng đồng, tăng nguồn tài chính và kêu gọi trợ giúp từ các tổ chức quốc tế…

Ông Đặng Xuân Dũng, Chi cục trưởng Chi cục Biển, Đảo và Đầm phá cho rằng, Việt Nam cần tiến hành đồng bộ và toàn diện các giải pháp từ tầm vĩ mô đến vi mô, trong đó đặc biệt sử dụng 2 nhóm giải pháp chính là giải pháp công trình và phi công trình. Bên cạnh đó, cần sớm xây dựng chiến lược phòng chống xói lở bờ biển cửa sông; đưa nội dung xói lở bờ biển cửa sông trong tổ chức lãnh thổ và quy hoạch phát triển vùng. Đồng thời, xây dựng bản đồ xói lở bờ biển để xác định các giải pháp, phương án ứng xử thích hợp cho từng khu vực khác nhau.

Đồng tình với quan điểm trên, ông Vũ Sĩ Tuấn, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam đề xuất, ngành môi trường cần tiến hành đồng bộ và toàn diện các giải pháp từ tầm vĩ mô đến vi mô, cả trực tiếp và gián tiếp; các giải pháp phù hợp với từng đoạn bờ, cửa sông cụ thể. Cùng với đó, các địa phương cần nâng cao nhận thức người dân về hậu quả xói lở bờ biển, thiên tai, thực hiện tốt Luật Đê điều, bảo vệ môi trường, luật bảo vệ và phát triển rừng, luật tài nguyên nước.

Nhiều chuyên gia cũng cho rằng, phải lập bản đồ xác định những vùng có nguy cơ sạt lở cao để lập hành lang an toàn, tránh xây dựng các công trình trong khu vực nguy hiểm. Trước mắt, những khu vực nguy cơ cao phải xây dựng hệ thống đê điều kiên cố, đảm bảo an toàn phòng, chống mưa lũ. Việc xây dựng các công trình ven biển phải được tính toán kỹ lưỡng để không làm gia tăng áp lực cho khu vực ven biển.

Hiện nay, Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam cũng đang hoàn thiện báo cáo quốc gia về xói lở bờ biển tại Việt Nam, trong đó có đề cập đến những khía cạnh khác nhau của việc quản lý xói lở bờ biển như: Các cơ chế chính sách pháp lý, đánh giá hiệu quả và hạn chế, thách thức trong việc phòng tránh xói lở bờ biển, can thiệp thí điểm tại một số địa phương… Hiện tại, đã có một số tỉnh, thành phố đang được thí điểm can thiệp giải quyết xói lở bờ biển, gồm: Hải Phòng, Nam Định, Thanh Hóa, Thừa Thiên – Huế, Trà Vinh, Bình Thuận, Cà Mau, Tiền Giang.