Ngày Quốc tế xóa nạn mù chữ (8/9): “Xóa nạn mù chữ cho thế kỷ XXI”

Việc xóa nạn mù chữ sẽ mở ra khả năng tiếp cận với giáo dục cho mọi người (Ảnh: UNESCO)

Theo Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO), khả năng biết đọc, biết viết là “khả năng nhận biết, hiểu, sáng tạo, truyền đạt, tính toán và dùng chữ được in và viết ra, liên kết cùng với văn cảnh khác nhau”. Và mù chữ được hiểu là tình trạng người không biết đọc, không biết viết.

Kể từ cuối năm 1965, UNESCO đã quyết định chọn ngày 8/9 hàng năm để kỷ niệm Ngày quốc tế xóa nạn mù chữ. Ngày này được kỷ niệm lần đầu tiên vào năm 1966, với mục đích nhấn mạnh tới tầm quan trọng của việc phổ cập giáo dục cho các công dân, các cộng đồng và toàn xã hội.

Biết đọc, biết viết là một quyền của con người, một công cụ quyền lực của cá nhân và là một nhân tố phát triển xã hội và con người. Việc xóa nạn mù chữ sẽ mở ra khả năng tiếp cận với giáo dục cho con người.

Xóa nạn mù chữ là trung tâm của 6 mục tiêu Giáo dục cho Mọi người được đề ra năm 2000. Đây cũng là việc làm mấu chốt để hạn chế đói nghèo, giảm thiểu tỷ lệ tử vong ở trẻ em, ngăn chặn đà tăng trưởng dân số, thiết lập bình đẳng giới và bảo đảm phát triển bền vững, hòa bình và dân chủ. Một mặt, một nền giáo dục cơ sở tốt sẽ mang đến cho người học các kỹ năng đọc, viết, giúp họ trong suốt cuộc đời và cho phép họ có thể tiếp nhận các kiến thức khác; những bậc phụ huynh biết chữ gửi con em họ tới trường nhiều hơn; những người biết chữ cũng mong muốn được tiếp tục đào tạo lên các cấp cao hơn; và vì vậy, xã hội biết chữ có thể tiến bộ hơn, có đủ khả năng loại bỏ các thách thức của sự phát triển.

Tuy nhiên, một thực tế không thể phủ nhận là cho tới thời điểm hiện tại, khi thập kỷ đầu tiên của thế kỷ XXI đã trôi qua, vẫn có hàng triệu người chưa biết chữ và việc xoá mù chữ vẫn là vấn đề mang tính cấp bách được cả thế giới quan tâm.

“Xóa nạn mù chữ cho thế kỷ XXI”

Trong những năm vừa qua, các khái niệm về xóa nạn mù chữ đã có nhiều thay đổi. Khái niệm ban đầu, giới hạn ở các kỹ năng cơ bản về đọc, viết và tính toán, vẫn còn phổ biến rộng rãi; cũng tương tự như khái niệm về xóa nạn mù chữ thiết dụng có kết hợp xóa nạn mù chữ và phát triển kinh tế – xã hội. Tuy nhiên, cũng có nhiều cách khác để hiểu “xóa nạn mù chữ” hay “các hình thức xóa nạn mù chữ” đã xuất hiện để đáp ứng nhu cầu học tập đa dạng của người dân trong các xã hội toàn cầu hóa và hướng tới tri thức.

Tình hình hiện nay đặt ra nhiều thắc mắc như: Tại sao kỹ năng đọc viết lại cần thiết? Xóa nạn mù chữ được hình thành bởi văn hóa, lịch sử, ngôn ngữ, tôn giáo và tình hình kinh tế – xã hội? Những tác động của tiến bộ công nghệ đối với xóa nạn mù chữ là gì? Trong một thế giới đa dạng, liệu có thể định nghĩa một cách cô đọng nhất về các kỹ năng cơ bản của xóa nạn mù chữ hay không?

Năm nay, chủ đề của Ngày quốc tế xóa nạn mù chữ được UNESCO lựa chọn là “Xóa nạn mù chữ cho thế kỷ XXI” nhằm lưu ý về sự cần thiết để đạt được mục tiêu các “kỹ năng cơ bản về xóa mù chữ cho tất cả mọi người” và để giúp tất cả những người đi học có được các kỹ năng đọc, viết trong khuôn khổ các nỗ lực học tập suốt đời.

Trong thông điệp được gửi đi nhân ngày kỷ niệm này, bà Irina Bokova, Tổng Giám đốc UNESCO, nhấn mạnh: Biết đọc, biết viết là một quyền và một động lực cơ bản của sự phát triển nhân loại. Nó mở ra con đường dẫn đến tự chủ, thu nhận các kỹ năng, các hiểu biết văn hóa và sự tham gia đầy đủ vào xã hội.

Ngày quốc tế xóa nạn mù chữ năm 2013 có chủ đề: Xóa nạn mù chữ cho thế kỷ XXI (Ảnh: UNESCO)

Bà Irina Bokova cho biết: Trong suốt hai thập kỷ vừa qua, tỷ lệ mù chữ giảm trên toàn thế giới nhờ sự thúc đẩy của những nỗ lực quốc tế và các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ. 84% dân số thế giới ngày nay đã biết đọc biết viết, tăng so với tỷ lệ 76% vào năm 1990. Trong vòng 20 năm, dân số mù chữ đã giảm hơn 100 triệu người.

Tuy nhiên, chúng ta vẫn chưa thể thỏa mãn với những tiến bộ này bởi đằng sau những con số vẫn tồn tại sự bất bình đẳng nghiêm trọng. 2/3 trong số 774 triệu người lớn mù chữ trên thế giới là phụ nữ. Hầu hết trẻ em và thanh thiếu niên bỏ học là trẻ em gái. 57 triệu trẻ em trong độ tuổi đi học tiểu học và 69 triệu em ở cấp trung học đã bỏ học. Những em có may mắn được đi học thì lại không được đến trường thường xuyên để học đọc và viết. Ngay cả ở các nước có nền kinh tế phát triển, một tỷ lệ quá cao dân số vẫn không làm chủ được các kỹ năng cơ bản trong việc đọc và viết. Đây là một trở ngại đáng kể cho sự phát triển đầy đủ của của mỗi cá nhân, góp phần vào sự phát triển của xã hội, và sự hiểu biết lẫn nhau giữa các dân tộc.

Tình trạng này ngày càng trở nên trầm trọng hơn bởi trong bối cảnh xuất hiện các công nghệ mới và xã hội tri thức hiện đại đòi hỏi mỗi cá nhân phải làm chủ được các kỹ năng cơ bản như đọc và viết. Biết chữ là điều kiện đầu tiên để giao tiếp, truyền thông, hội nhập vào các xã hội mới được kết nối. Thanh niên cần những kỹ năng mới để gia nhập và thành công trong thị trường lao động, làm chủ nhiều ngôn ngữ, hiểu được sự đa dạng của các nền văn hóa, tự giáo dục và đào tạo bản thân trong suốt cuộc đời. Biết đọc, biết viết là chìa khóa để tiếp thu hiểu biết, kỹ năng sống, kiến thức và học cách cùng trở thành các công dân hiện đại. Hơn bao giờ hết, xóa nạn mù chữ là một nền tảng của hòa bình và phát triển trong thế kỷ XXI.

Chính vì vậy, theo Giám đốc UNESCO, xóa nạn mù chữ là một ưu tiên giáo dục. Xóa nạn mù chữ là đầu tư một cách thông minh cho tương lai, và là giai đoạn đầu tiên cho tất cả các hình thức phổ cập giáo dục mới trong thế kỷ XXI. “Chúng tôi muốn một thế kỷ mà mỗi đứa trẻ đều có thể đọc và sử dụng lợi thế này để đạt được quyền tự chủ. Vào Ngày quốc tế xóa nạn mù chữ này, chúng tôi kêu gọi tất cả các chính phủ cùng đoàn kết hành động để thực hiện ước mơ này. Nó đòi hỏi phải có các khoản đầu tư mới, các chính sách được xây dựng với các cộng đồng liên quan, các hình thức hành động mới, sáng tạo hơn, tận dụng đầy đủ các công nghệ mới. Các tiến bộ trong những năm gần đây cho thấy điều này có thể thực hiện được, và UNESCO cam kết tiến hành mọi nỗ lực để đạt được mục tiêu này”, bà Irina Bokova khẳng định.

Không thể phủ nhận rằng, phổ cập giáo dục là chìa khóa mở ra cánh cửa hướng tới sự phát triển và phát triển bền vững cho toàn nhân loại. Đặc biệt, trong bối cảnh toàn cầu hóa như hiện nay, mỗi quốc gia đều đang hướng tới một nền kinh tế tri thức, thì việc biết đọc, biết viết cũng như làm chủ các kỹ năng cơ bản là một quyền cơ bản và là một đòi hỏi thiết yếu đối với mỗi cá nhân. Bảo đảm phổ cập giáo dục cho mọi người dân góp phần xây dựng các xã hội thịnh vượng, hòa bình và một thế giới văn minh, hạnh phúc./.