Độc đáo lễ hội Nguyễn Trung Trực ở Kiên Giang

Đình thần ở Rạch Giá

Trước ngày diễn ra lễ hội truyền thống kỷ niệm 145 năm ngày hy sinh của Anh hùng dân tộc (AHDT) Nguyễn Trung Trực, chúng tôi đã đến thăm đền thờ Nguyễn Trung Trực nằm trên đường Nguyễn Công Trứ, phía tây trung tâm TP. Rạch Giá. Ngôi đình đã được Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch công nhận là Di tích lịch sử văn hóa quốc gia, ngày 22-3-1998. Tại đây, nhà trưng bày thân thế và sự nghiệp của cụ Nguyễn cũng vừa được khánh thành.

Người quản lý ngôi đình cho biết, trước kia đình chỉ là một ngôi nhà nhỏ bằng gỗ, mái lợp lá, do ngư dân trong vùng dựng lên để thờ thần Nam Hải. Qua nhiều lần sửa chữa, mở rộng đến nay ngôi đình đã trở nên khang trang, bề thế như hiện nay. Điều đặc biệt của ngôi đình, tất cả kinh phí, công cán tu bổ, xây dựng đều do nhân dân tự nguyện đóng góp.

Ngôi đình có kiến trúc xây dựng theo kiểu chữ Tam, gồm: chánh điện, Tây Lang và Đông Lang. Cổng đình có ba cửa, giống cổng tam quan. Cột, kèo bằng bê tông, mái lợp ngói ống. Mái đình trang trí cảnh hai rồng tranh ngọc. Góc mái đắp hình lá cúc cách điệu, các mảng phù điêu bằng xi măng cẩn những mảnh gốm nhiều màu. Cửa đình có hai cột đắp nổi hình rồng uốn lượn quấn quanh cột từ phía dưới lên trên. Trên nóc đình có bức hoành phi bốn chữ “Anh khí như hồng” – khí tiết của người anh hùng rực rỡ như cầu vồng bảy sắc.

Bên trong chánh điện có ba ngai thờ chính. Chính giữa là ngai thờ Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực; bên trái thờ Đức Phó cơ Nguyễn Hiền Điều, Phó lãnh binh Lâm Quang Ky; bên phải thờ thần Nam Hải trước cửa có lăng mộ cụ Nguyễn Trung Trực, một hòn non bộ bên gốc đa cổ thụ tỏa bóng sum suê, râm mát.

Xã hội hóa lễ hội

Theo ông Bùi Văn Thành, Ủy viên Ban bảo vệ di tích đình Nguyễn Trung Trực, hàng năm dịp cúng cụ Nguyễn là lúc bà con thu hoạch xong vụ lúa, vừa có tiền, vừa rảnh rỗi nên ai cũng phấn khởi, tươi vui, hết lòng, hết sức, góp công, góp của chăm lo cho ngày giỗ của cụ được tươm tất.

“Bắt đầu từ tháng Tám âm lịch, nhân dân khắp nơi đã đến đình làm công đức. Người đến đình như là được trở về gia đình, làm giỗ tổ tiên mình… Truyến thống “uống nước nhờ nguồn”, “ăn quả nhớ người trồng cây” của dân tộc ta thể hiện rất rõ qua tấm lòng của nhân dân đối với cụ Nguyễn”- ông Thành nói.

Ông Cao Văn Nhản, một người làm công đức đến từ huyện Phú Tân (An Giang) bộc bạch: “Hàng năm, dù có bận bịu, hoặc bệnh tật nhưng còn đi được thì gần đến ngày giỗ của cụ Nguyễn, tôi cùng bà con sang đây đóng góp công sức tỏ lòng thành kính, tôn thờ công ơn của cụ Nguyễn đã xả thân vì dân, vì nước”.

Còn ông Mai Văn Đại ở Ô Long Vĩ, huyện Tịnh Biên (An Giang) cho biết, năm nào cũng vậy, đến dịp là ông và mọi người thu xếp mang ít sản vật của quê hương như: giạ gạo, giạ nếp, nải chuối, ký khoai, chục khóm… thành kính dâng lên cụ Nguyễn và ở lại đây để tiếp giúp mọi việc cho ngày giỗ của cụ được tươm tất, trọng thể.

Nét độc đáo và riêng biệt của Lễ hội truyền thống Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực là những người đến đình cúng, viếng, chiêm bái không chỉ được ăn, uống, xem văn nghệ miễn phí, mà còn được ngủ nghỉ, khám bệnh bốc thuốc miễn phí.

Bà Nguyễn Thị Dung, người phụ trách hậu cần cho biết, gần đến lễ hội, các tổ chức xã hội, mạnh thường quân gửi hàng trăm m3 củi, 300 bao trấu, 10 tấn đậu nành, 100 tấn gạo, 400 tấn rau củ quả các loại… Ban bảo vệ di tích bố trí 4.500 người làm công quả đủ sức phục vụ cơm chay cùng lúc 2.500 người.

Số lượng người về dự lễ hội Nguyễn Trung Trực tăng lên hàng năm, các nhà nghỉ, khách sạn trên địa bàn TP. Rạch Giá cũng kín chỗ. Để thu hút du khách, giữ hình ảnh của lễ hội, ngành văn hóa du lịch và chính quyền địa phương đã vận động các khách sạn, nhà nghỉ, dịch vụ vui chơi không tăng giá dịch vụ. Tại các cơ quan đơn vị, cơ sở thờ tự ở TP. Rạch Giá đã rộng cửa đón khách thập phương.

145 năm trôi qua kể từ ngày Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực hy sinh, trước đây là lễ giỗ nay đã trở thành một lễ hội truyền thống đặc sắc của người dân Nam Bộ. Thời gian đã minh chứng, sự kiện này đã tự thân lan tỏa và có sức sống lâu bền trong đời sống nhân dân đương đại. Vì vậy, để lưu giữ đồng thời phát huy di sản phi vật thể quý giá, tỉnh Kiên Giang đã đi đúng hướng khi mạnh dạn xã hội hóa, đưa tài sản này về với nơi đã bắt nguồn và sản sinh ra nó.

Nguồn ĐCSVN