Chùa Kim Tiên – Một di tích có liên quan đến thân sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh

     Trước  sân chùa, các chậu hoa kiểng đủ loại được bố trí hài hòa, đẹp mắt. Tượng Phật Quan Thế Âm ngự trên tòa sen ở giữa sân, có mái che, đèn điện chiếu sáng. Từ cửa đi vào chánh điện, những tượng Phật thờ uy nghi trên bệ xây bố trí theo lớp lang, khói hương luôn nghi ngút. Tại đây có một pho tượng bằng đồng cao 1m, ngang 80cm có giá trị lịch sử, văn hóa bậc nhất ở Tiền Giang. Hai tượng Phật Thích Ca được sơn son thếp vàng cao 1m, ngang 80cm với nét mặt ánh lên sự phúc hậu, hiền từ  nhìn xuống phật tử đang chiêm bái. Cạnh đó bộ 3 tượng Thập điện bằng gỗ cao 80cm sơn son thếp vàng với nét chạm khắc khá tinh xảo của những nghệ nhân ngày xưa. Tượng Phật Di Lặc bằng đất sét cũng được sơn son thếp vàng và một tượng Văn quan ngồi bằng gỗ cao 80cm (áo có hoa văn rồng) như tô điểm thêm nét tín ngưỡng Phật giáo của cư dân Cai Lậy, có kết hợp với nho học thời phong kiến. Ba bộ bao lam ở chánh điện, trong đó có hai bộ chạm tùng lộc mai điểu, bộ lam ngay chánh điện chạm cửu long rất tinh xảo, ba bộ ở nhà tổ chạm lộng hoa lá. Với những đường nét tạo hình độc đáo và nghệ thuật kiến trúc mới lạ, cùng với những môtíp trang trí của nó đã thể hiện phần nào nhân sinh quan của cư dân nơi đây. Trong bảy đôi liễn được treo ở chùa, đặc biệt có một đôi do chính cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc (thân sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh) viết tặng khi chùa trùng tu lại, với nội dung: “Đại đạo quãng khai thố giác đàm đế nguyệt / Thiền cỏ giáo dưỡng qui mao thằng thọ đầu phong”. (Rộng mở đạo thiền như tìm sừng thỏ khêu bóng trăng đáy nước / Nuôi dưỡng mái thiền như tìm thấy lông rùa để trói ngọn gió vào đầu ngọn cây).

     Hiện chùa còn có 6 bức hoành có biển “Kim Tiên tự” sơn son, chạm trổ hoa văn rất đẹp. Ngoài ra, chùa còn nhiều hiện vật bằng đồng có giá trị nghệ thuật cao như: lư hương, đại hồng chung, một mõ gỗ chạm đầu rồng… Phía sau chánh điện là nơi thờ các vị hòa thượng đã viên tịch, kề bên có di ảnh của những phật tử đã từ trần được gia đình tin tưởng gởi vào đây. Đặc biệt còn một khánh thờ chung quanh chạm trổ hoa văn dây lá được làm năm Canh Tý (1840), hai bên có câu đối: Kim Tu Di đỉnh thượng truyền Thích đạo / Tiên phổ Đà tuyết lãnh thọ ca sa. (Vàng trên đỉnh núi Tu Di truyền đạo Thích / Tiên mú tuyết phổ Đà nhận cà sa)

      Đặc điểm chung của các tượng Phật ở chùa là không cao  lớn như ở những chùa khác. Các di vật trong chùa còn rất ít so với lúc chùa mới trùng tu năm 1920, tuy nhiên những di vật còn lại đều liên quan đến sự thành lập chùa và có giá trị về mặt lịch sử, nghệ thuật. Phía ngoài chùa là những mộ tháp của các nhà sư trụ trì ở chùa lâu năm đã viên tịch. Nhưng ngôi mộ tháp này xây dựng khang trang, bảo quản chu đáo.

     Chùa Kim Tiên là một di tích có giá trị lịch sử quan trọng đối với nhân dân địa phương. Trải qua trên 200 năm tồn tại, chùa thu hút đông đảo người dân trong vùng tìm viếng. Vào những ngày mồng một và rằm âm lịch, phật tử khắp nơi đổ về đây lạy Phật, cầu mong những điều tốt lành. Thời nước ta còn bị thực dân Pháp thống trị, chùa còn là nơi lui tới hội họp của những nhà trí thức yêu nước. Đặc biệt, thân sinh của Hồ Chủ tịch – cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc – đã về đây đàm đạo cùng các vị sư và cũng như nhân sĩ trí thức yêu nước ở Cai Lậy vào những năm 19-20 của thế kỷ XX, đồng thời bốc thuốc chữa bệnh cho dân nghèo quanh vùng.