Làm tượng đài, tranh hoành tráng: Cần phải có bằng đại học

Ông Vi Kiến Thành – Cục trưởng Cục Mỹ thuật – Nhiếp ảnh và Triển lãm: Tác giả được “đặt hàng” thì nhất thiết phải có bằng đại học.

Với một cuộc thi, để chọn mẫu phác thảo tượng đài, ai cũng có thể tham gia, không phân biệt phải có bằng cấp hay không. Còn với các tác giả được chỉ định, hay nói cách khác là được “đặt hàng”, thì quy định nhất thiết phải có bằng đại học trở lên và phải có ít nhất 2 công trình tượng đài đã được thực hiện. Đó là điều hoàn toàn hợp lý. Bởi, những người được chỉ định sáng tác các công trình mỹ thuật lớn, đương nhiên phải có đủ khả năng và uy tín. Khả năng và uy tín ấy không thể chứng minh bằng cách nào khác, ngoài những công trình đã được khẳng định với thời gian. Bên cạnh đó, tôi khẳng định rằng, không phải tác giả nào có mẫu phác thảo tốt thì sẽ làm được tượng đài tốt. Làm tượng đài rất khác với việc sáng tác một tác phẩm điêu khắc để triển lãm. Từ khâu phóng tượng, thi công công trình đến kiến trúc cảnh quan… Nếu không có những kiến thức cơ bản thì không thể làm nổi. Tượng đài và tranh hoành tráng là những công trình mỹ thuật công cộng, vĩnh cửu, nên nó phải đáp ứng những yêu cầu nhất định về giá trị thẩm mỹ.

Ông Trần Khánh Chương – Chủ tịch Hội Mỹ thuật VN: Có tác giả từ chối nhuận bút vì tác phẩm bị biến dạng.

Vấn đề ở đây có lẽ là do từ ngữ diễn giải trong nghị định chưa rõ. Ai cũng có thể tham gia sáng tác phác thảo được. Nhưng những người được chỉ định làm tượng đài phải có kinh nghiệm. Không chỉ có vậy, trong quá trình thực hiện, hội đồng nghệ thuật còn phải tìm những người có kinh nghiệm trong từng đề tài sáng tác (đề tài chiến tranh, đề tài nông dân, đề tài danh nhân…) để chỉ định. Cũng không phải bỗng dưng mà có quy định như vậy, những người xây dựng nghị định đã dựa trên thực tế ở ta để đưa ra những tiêu chí với tác giả làm tượng để loại bỏ những công trình không đạt chất lượng thẩm mỹ. Một ví dụ điển hình là tượng Đinh Tiên Hoàng ở Ninh Bình: Được làm dựa trên mẫu phác thảo được chọn của Đào Châu Hải – một nghệ sĩ học điêu khắc ở Liên Xô (cũ), nhưng do sự thiếu kinh nghiệm của người làm tượng nên tác phẩm trở nên xấu xí và bị nhận rất nhiều lời chê, khiến cho tác giả hết sức bức xúc, không nhận đó là “đứa con” của mình cũng như tiền nhuận bút.

Nhà điêu khắc Bùi Hải Sơn – Trưởng ngành điêu khắc – Hội Mỹ thuật TPHCM: Việc tổ chức các dự án tượng đài lớn ở ta không chuyên nghiệp.

Từ lâu rồi, Bộ VHTT quy định: Chủ trì những dự án tranh, tượng đài hoành tráng phải là người có bằng đại học. Tôi cho rằng, việc có bằng đại học của người chủ trì dự án, trước hết để tiến hành các thủ tục pháp lý. Tuy nhiên, trong một nhóm tác giả thực hiện, có thể có người trong nhóm không cần có bằng đại học. Quy chế đã có, lâu nay, giới điêu khắc, về cơ bản, vẫn tuân thủ. Người sáng tác nghệ thuật không cần bằng cấp là chuyện bình thường; nhưng đã tham gia làm những tác phẩm lớn, tầm cỡ quốc gia, nhất định phải có bằng cấp. Với những dự án tượng đài hoành tráng vừa mang tính nghệ thuật, vừa mang tính kinh tế, xã hội, chính trị – nhất là tượng danh nhân, rất cần tuân thủ những nguyên tắc cơ bản để đảm bảo tính thẩm mỹ, sự tôn trọng lịch sử. Năm 2012, những người làm nghề nghiêm chỉnh trong giới điêu khắc TPHCM – hoạt động theo nhóm, tập trung làm tượng nhỏ theo phương án “Điêu khắc thiết thực với đời sống”. Chúng tôi, nhìn chung không quan tâm đến các dự án tượng đài lớn không phải vì coi nhẹ, mà vấn đề ở chỗ cách tổ chức các dự án tượng đài như vậy ở ta hoàn toàn không chuyên nghiệp.

Nhà điêu khắc Phan Gia Hương: Có tình trạng “gia công” tượng đài.