Trang trọng tổ chức Lễ giỗ Anh hùng dân tộc Thủ khoa Nguyễn Hữu Huân

       Sáng ngày 3/6/2012, Huyện ủy - Ủy ban nhân dân huyện Chợ Gạo đã trang  trọng tổ chức lễ giỗ lần thứ 137 năm ngày anh hùng dân tộc (AHDT) Thủ khoa Nguyễn Hữu Huân hy sinh (14/4/1875-14/4/2012) tại đền thờ ông ở xã Mỹ Tịnh An. Đến dự có ông Trần Thế Ngọc, Bí thư Tỉnh ủy; bà Trần Kim Mai, Phó Chủ tịch UBND tỉnh; lãnh đạo các sở ngành, đoàn thể tỉnh,địa phương và đông đảo nhân dân.

Bí thư Tỉnh ủy Trần Thế Ngọc và các đồng chí lãnh đạo tỉnh dâng hương tưởng niệm tại Tượng đài Thủ Khoa Huân.

Tại buổi lễ, ông Ngô Hữu Thệ, Chủ tịch UBND huyện Chợ Gạo đã ôn lại cuộc đời và sự nghiệp của Thủ khoa Nguyễn Hữu Huân. Nguyễn Hữu Huân là người làng Mỹ Tịnh An, huyện Kiến Hưng, tỉnh Định Tường; nay là xã Hòa Tịnh, huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang. Thuở nhỏ, ông thông minh và học giỏi. Năm 1852, dưới triều Tự Đức, ông dự thi Hương và đỗ đầu, nên được gọi là Thủ Khoa Huân. Sau đó, ông được bổ nhiệm và dần trải đến chức Giáo thụ phủ Kiến An.

Khi quân Pháp xâm lược ba tỉnh miền Đông Nam Kỳ (trong đó có tỉnh Định Tường), như nhiều nhà nho yêu nước khác, ông đã cầm vũ khí đứng lên chống Pháp vào tháng 5 năm 1859 và được cử giữ chức Phó quản đạo.Năm 1861, ông cùng nghĩa quân hoạt động trên địa bàn từ Tân An đến Mỹ Tho. Khoảng tháng 6 năm 1862, Nguyễn Hữu Huân đem nghĩa quân gia nhập lực lượng Trương Định. Ngày 5 tháng 2 năm 1863, quân Pháp tấn công vào căn cứ Tân Hòa (Gò Công). Căn cứ thất thủ, Trương Định kéo quân về vùng Lý Nhơn (nay thuộc huyện Duyên Hải, thành phố Hồ Chí Minh). Khi ấy, Nguyễn Hữu Huân về khởi nghĩa ở Bình Cách (Tân An), trực tiếp lãnh đạo lực lượng nghĩa quân ở Định Tường. Quân Pháp tấn công Bình Cách, Nguyễn Hữu Huân phải rút quân về Thuộc Nhiêu (nay thuộc Cai Lậy, Tiền Giang)

Tháng 6 năm 1863, lúc ban đêm Pháp bất ngờ đem quân càn quét căn cứ Thuộc Nhiêu. Đến đến cuối năm đó, thì ông rút quân đến An Giang gặp Võ Duy Dương (còn gọi là Thiên Hộ Dương). Đầu năm sau (1864), ông cùng thủ lĩnh Dương chiêu mộ nghĩa binh để khởi nghĩa lần thứ hai. Nguyễn Hữu Huân cho chuyển quân về vùng Thất Sơn, An Giang tiếp tục chiến đấu. Bộ chỉ huy quân đội Pháp rất lo ngại nên gửi tối hậu thư, buộc Tổng đốc An Giang là Phan Khắc Thận phải giao nộp Thủ Khoa Huân cho họ làm tội, viện lẽ ông này không tuân theo Hòa ước Nhâm Tuất (1862). Ông bị bắt, bị giải đến Sài Gòn, mặc dù thực dân Pháp đem mọi thứ ra dụ hàng, nhưng Thủ Khoa Huân vẫn kiên quyết từ chối. Cuối cùng, vào ngày 22/ 8/1864, ông bị kết án 10 năm tù khổ sai và bị đày đi Cayenne, là một thuộc địa của Pháp ở Nam Mỹ.

Sau 5 năm tù, ngày 4/2/1869, Pháp cho lệnh ân xá và đưa ông về quản thúc tại nhà Tổng đốc Đỗ Hữu Phương, đồng thời cử ông làm giáo thọ dạy bảo cho các “sinh đồ” ở Chợ Lớn với hy vọng lôi kéo ông về phía họ.Lợi dụng điều kiện đi dạy học, Nguyễn Hữu Huân liên lạc với các sĩ phu yêu nước và hội kín Hoa kiều Trường Phát, nhờ mua vũ khí để chuẩn bị khởi nghĩa. Trong khi cuộc khởi nghĩa đang được chuẩn bị khẩn trương, nhờ do thám nên Pháp bắt được thuyền chở vũ khí. Trước tình hình bất lợi đó, ông ra lệnh giải tán, bí mật trốn khỏi nhà Tổng đốc Phương tìm đường về lại Mỹ Tho họp cùng Âu Dương Lân tiến hành khởi nghĩa lần thứ ba (1872). Lần này dân chúng theo Nguyễn Hữu Huân rất đông, trong số đó có cả một số hương chức, hội tề, địa chủ… Địa bàn kháng chiến của ông kéo dài từ Mỹ Tho đến Mỹ Quý - Cai Lậy.

Lãnh đạo tỉnh thắp hương tại đền thờ Thủ Khoa Huân.

Cuối năm 1874, quân Pháp có Trần Bá Lộc, Đỗ Hữu Phương đánh vào căn cứ ở Bình Cách. Cản ngăn không nổi, nghĩa quân bỏ chạy tán loạn. Nguyễn Hữu Huân thoát được về Chợ Gạo, đến khoảng tháng 3 năm sau, ông trở lại vùng Tân An để tập hợp lại lực lượng, thì bị bắt vì bị chỉ điểm. Nhà cầm quyền Pháp giam Nguyễn Hữu Huân ở Mỹ Tho. Sau khi chiêu hàng không thành, họ kết án tử hình ông. Ngày 15 tháng Tư năm Ất Hợi (tức 19/5/1875), người Pháp cho tàu chở Nguyễn Hữu Huân xuôi theo dòng Bảo Định về Mỹ Tịnh An và hành quyết ông lúc 12 giờ trưa.

Tấm lòng yêu nước và tinh thần chiến đấu anh dũng, bất khuất vì độc lập, tự do của AHDT Nguyễn Hữu Huân  mãi mãi là tấm gương sáng cho thế hệ hôm nay và mai sau noi theo. Phát huy truyền thống đó, nhiều năm qua Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Chợ Gạo nói riêng và tỉnh Tiền Giang nói chung đã lập nên nhiều thành tích trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đặc biệt đã vượt qua nhiều  khó khăn để phát triển kinh tế, đảm bảo an sinh xã hội, giữ vững an ninh quốc phòng .

Để tưởng nhớ công lao của AHDT Nguyễn Hữu Huân, các đồng chí lãnh đạo tỉnh, huyện Chợ Gạo, TP. Mỹ Tho,… và nhân  dân đã thành kính dâng hương tưởng niệm tại đền thờ ông ở xã Mỹ Tịnh An - Chợ Gạo và  Tượng đài Thủ Khoa Huân ở TP. Mỹ Tho.