Xây dựng nông thôn mới ở đồng bằng sông Cửu Long

Ðời sống vật chất, tinh thần của người dân nông thôn được cải thiện rõ rệt, bộ mặt nông thôn ngày càng khang trang, sạch đẹp. Tuy nhiên, một số địa phương vẫn còn lúng túng trong việc tổ chức thực hiện do gặp phải những khó khăn, vướng mắc.

Ðổi thay làng mới

Theo Ban Chỉ đạo chương trình mục tiêu quốc gia XDNTM thì xã Mỹ Long Nam, huyện Cầu Ngang (Trà Vinh) được coi là điển hình năng động trong việc triển khai thực hiện XDNTM ở ÐBSCL. Trước đây, Mỹ Long Nam là xã bãi ngang, đời sống người dân còn nhiều khó khăn, hàng loạt hộ dân bỏ xứ đi khắp nơi làm thuê kiếm sống. Nay xã này được chọn là một trong 11 xã thí điểm XDNTM trong cả nước. Kết quả bước đầu của chương trình có tác động làm chuyển biến nhận thức trong cán bộ và người dân nông thôn, làm bộ mặt nông thôn đổi mới theo chiều hướng tích cực. Từ một xã đặc biệt khó khăn, sau thời gian triển khai thực hiện mô hình phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập đã giúp Mỹ Long Nam trở thành xã giàu của tỉnh. Chia sẻ kinh nghiệm thành công bước đầu, Trưởng ban quản lý XDNTM xã Nguyễn Văn Bền, cho biết: Trong sản xuất nông nghiệp, xã giảm dần các cây trồng, vật nuôi có hiệu quả thấp để chuyển sang nuôi tôm sú. Theo đó, tập trung hoàn chỉnh hệ thống thủy lợi khép kín, làm đường giao thông, đưa điện về các ấp phục vụ nuôi tôm công nghiệp, mời kỹ sư thủy sản về tập huấn kỹ thuật, tạo nguồn giống tốt để hỗ trợ bà con nuôi tôm hiệu quả. Năm 2011, toàn xã có 911 hộ nuôi tôm có lãi, chiếm 95% tổng số hộ nuôi. Ðáng chú ý, trong đó nhiều hộ có lãi từ một đến ba tỷ đồng/năm. Hiện nay thu nhập bình quân đầu người đạt 22 triệu đồng/năm, gấp 1,8 lần so thu nhập bình quân của toàn tỉnh. Ông Nguyễn Văn Dinh, nông dân ấp 5 có năm ha đất nhiễm phèn nặng, trước đây là vùng trũng của cánh đồng cỏ năn nay lợi nhuận hằng năm hơn 600 triệu đồng. Ông Dinh phấn khởi cho biết: Nhờ có con kênh thủy lợi tháo chua, rửa phèn mà nông dân ở đây mạnh dạn đầu tư đưa con tôm sú vào nuôi cho nên mới khấm khá như vầy. Không chỉ gia đình ông Dinh mà phần lớn bà con nơi đây đều ăn nên làm ra nhờ nuôi tôm sú. Một trong những đổi thay rõ nhất ở Mỹ Long Nam là việc phát triển cơ sở hạ tầng. Nhiều con đường được mở rộng, bê-tông hóa, trải nhựa khang trang, sạch đẹp. Bên cạnh nguồn vốn do ngân sách cấp, nhiều nông dân hăng hái hiến đất nâng cấp đường và các công trình phúc lợi khác. Chủ tịch UBND xã Mỹ Long Nam Phạm Văn Liêm cho biết: Cán bộ cùng nhân dân đã tự nguyện hiến gần 3.000 m2 đất. Hiện nay, Mỹ Long Nam đã hoàn thành 15 trong số 19 tiêu chí XDNTM, phấn đấu cuối năm nay đạt thêm ba tiêu chí nữa.

Ðến huyện Phước Long, tỉnh Bạc Liêu chúng tôi không khỏi ngỡ ngàng khi chứng kiến sự thay đổi nhanh chóng của một huyện nghèo thuần nông. Trước kia người dân nơi đây chủ yếu sinh sống bằng nghề trồng cây lúa nước, năng suất bấp bênh. Giờ đây, nông thôn Phước Long có nhiều căn nhà cao tầng được xây dựng mới, trị giá hàng tỷ đồng. Nhất là ở xóm Nhà Lầu 1, Nhà Lầu 2, nhiều căn nhà mái ngói nằm sát nhau giống như dãy phố ở đô thị. Phó Chủ tịch UBND huyện Phạm Quốc Nam, cho biết, Phước Long là một trong năm huyện của cả nước được Trung ương chọn thí điểm xây dựng huyện nông thôn mới giai đoạn 2011-2015. Tuy nhiên, không chỉ đợi đến khi được chọn làm thí điểm mới bắt tay vào xây dựng mà trước đó, Ðảng bộ và chính quyền huyện Phước Long chủ động ban hành đề án về XDNTM phát triển toàn diện. Lúc đó chưa có tiêu chí, cho nên vừa làm vừa rút kinh nghiệm với mục tiêu để Phước Long không còn là huyện nghèo. Hàng loạt nghị quyết của Huyện ủy ra đời nhằm đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu sản xuất, đa dạng hóa cây trồng vật nuôi, nhân rộng mô hình sản xuất, nhất là mạnh dạn chuyển đổi 18 nghìn ha đất trồng lúa kém hiệu quả sang nuôi tôm hoặc kết hợp mô hình tôm - lúa. Nhờ đó, sản lượng thủy sản tăng từ hai nghìn tấn lên 20 nghìn tấn/năm; sản lượng lương thực từ 140 nghìn tấn tăng lên 171 nghìn tấn/năm dù diện tích đất nông nghiệp có giảm. Tốc độ tăng trưởng hằng năm đạt 15 - 16% , thu nhập bình quân 15,5 triệu đồng/người/năm, tăng gấp ba lần so với năm 2005; tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 19% xuống còn dưới 4% (theo tiêu chí cũ). Các công trình, hệ thống hạ tầng ở ấp, xã đều được xây dựng theo hình thức Nhà nước và nhân dân cùng làm. Việc xây dựng huyện nông thôn mới đã tạo đà cho huyện nghèo Phước Long cất cánh. Ðến nay, trong 19 tiêu chí XDNTM thì Phước Long đã hoàn thành tám tiêu chí. Huyện đang phát huy mọi nguồn lực, phấn đấu đến năm 2015 có 6 trong số 8 xã đạt tiêu chí xã nông thôn mới và huyện đạt tiêu chí huyện nông thôn mới.

Tháo gỡ vướng mắc, khó khăn

Có thể nói, từ khi có chủ trương XDNTM, các địa phương vùng ÐBSCL đã nhanh chóng vào cuộc và được người dân tích cực hưởng ứng với nhiều mô hình, cách làm hiệu quả. Nhiều địa phương dù không được chọn làm thí điểm vẫn tích cực triển khai chương trình, chủ yếu là xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông nông thôn và phát triển mô hình sản xuất mới, đúc kết được kinh nghiệm và đang khẩn trương bắt tay kiến thiết lại nông thôn một cách căn bản hơn.

Tuy nhiên, chủ trương XDNTM là một chương trình lớn, toàn diện và còn khá mới mẻ cho nên nảy sinh không ít khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện. Ðó là nhận thức về XDNTM ở một số địa phương chưa sâu, chưa nắm rõ quy trình thực hiện cho nên sự quan tâm chỉ đạo chưa đúng mức. Việc xây dựng cơ chế, chính sách, hướng dẫn nội dung của một số bộ, ngành Trung ương còn chậm, chưa có sự hỗ trợ kịp thời đến các địa phương và người dân. Do đó, các địa phương còn lúng túng trong cơ chế huy động nội lực, cơ chế lồng ghép các nguồn vốn, tiếp cận nguồn vốn tín dụng; trong tiếp cận và giải ngân các nguồn vốn ngân sách cấp. Tiến độ triển khai một số nội dung công việc còn chậm so với kế hoạch đề ra. Trong thực hiện các nội dung, mới chú trọng nhiều đến việc xây dựng cơ sở hạ tầng mà ít quan tâm đến các hoạt động phát triển sản xuất, xây dựng các mô hình sản xuất phù hợp, xây dựng đời sống văn hóa khu dân cư… Ngoài ra, việc triển khai quy hoạch cấp xã theo tiêu chí NTM cũng còn nhiều vướng mắc, chưa phản ánh đầy đủ và toàn diện thực trạng nông thôn. Mặt khác, theo các địa phương vùng ÐBSCL, thì một số tiêu chí XDNTM cũng chưa phù hợp với tình hình thực tế. Nhất là các tiêu chí chuyển đổi cơ cấu lao động, kiên cố hóa kênh mương, cứng hóa đường trục chính nội đồng và tiêu chí 65% số lao động được đào tạo nghề và giải quyết việc làm tại chỗ là khó đạt được. Bởi lẽ, hiện nay ở ÐBSCL, tình trạng thiếu lao động vào mùa thu hoạch, thiếu vốn phát triển sản xuất vẫn còn khá phổ biến. Hơn nữa, cơ sở hạ tầng nông thôn còn nhiều hạn chế, khó thu hút các doanh nghiệp đầu tư cơ sở sản xuất, giải quyết việc làm, góp phần chuyển đổi ngành nghề, cơ cấu lao động nông thôn…

Ðể tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong việc triển khai thực hiện phong trào XDNTM ở ÐBSCL, thời gian tới, cần nghiên cứu rút kinh nghiệm những mặt làm được, chưa được từ thực tế các địa phương để thống nhất cơ chế, chính sách và có sự chỉ đạo, định hướng kịp thời. Ðối với các tiêu chí NTM, không nhất thiết phải làm đúng theo quy định mà tùy tình hình thực tế từng địa phương mà vận dụng một cách linh hoạt, hợp lý và hiệu quả.

Theo Tiến sĩ Lê Văn Bảnh, Viện trưởng Viện lúa ÐBSCL, để XDNTM đạt mục tiêu đề ra, tạo sự thuận lợi cho các cấp chính quyền địa phương và sự đồng thuận của người dân, cần sự quan tâm hơn nữa của các bộ, ngành Trung ương, nhất là việc ban hành kịp thời hướng dẫn thực hiện các cơ chế, chính sách về hỗ trợ đầu tư; chính sách khuyến khích nông dân, địa phương giữ đất trồng lúa; chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn; chính sách liên kết “bốn nhà” trong xây dựng nông thôn mới. Nhất là chính sách khuyến khích, tạo cơ hội cho doanh nghiệp nông thôn phát triển, mở rộng mối quan hệ liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp, từ đó thúc đẩy ngành công nghiệp chế biến nông sản, thương mại, dịch vụ ở nông thôn phát triển. Ðồng thời chuyển dịch cơ cấu lao động nông nghiệp sang lao động phi nông nghiệp, góp phần giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập và giảm tỷ lệ hộ nghèo ở khu vực nông thôn.